“यत्रो लामो अबधिसम्म थुनिएर बस्नुपरेकोले स्वभावतः मनमा छुट्ने इक्षा निरन्तर जागिरहन्छ । मनुष्यको स्वाभाविक वृत्ति हो – यो कि बन्दी अवस्थाबाट मुक्ति उसको मनमा उठ्ने पहिलो खाँचो । यसरी ३ वर्षसम्म थुनिएर बस्नुपर्दा पहिलो प्रतिक्रिया हुन्छ– मुक्तिको ।”
“जसरी पनि छुट्न पाए हन्थ्यो जस्तो लाग्छ । छुटकारा बाहेक अरु कुरा नगण्यजस्ता भएका छन्, तर मानव स्वभावको यो साधारण प्रतिक्रियाबाट उठेर यदि मैले सोच्ने हो भने कारागारबाट मुक्तिले मेरो कुनै समस्याको पनि समाधान गर्दैन । म राजनीतिक प्राणी हुँ । मेरो जीवन पूर्णरुपले राजनीतिक जीवन भइसकेको छ । म अर्को पेशामा यो उमेरमा जान सक्तिनँ ।”
‘यदि छुटेर पनि राजनीतिक जीवनमा प्रवेश गर्न पाइनँ भने त्यस्तो राजनीतिक जीवन जो मलाई रुच्दछ न कि त्यस्तो जसमा म अर्काको खटनमा सरकारिया कर्मचारी या भृत्यको रुपमा मैले रहनुपर्ने छ– मेरो के गति हुन्छ? मेरो कुनै रोजगार छैन जसमा म छुट्नेबित्तिकै बिस्तारै पस्न सकूँ, न खेतीबारी नै छ मैले गर्ने गरेको, न साहित्यिक या कला सम्बन्धित कुनै पेशा नै छ मेरो जसमा खुरुक्क लाग्न सकूँ । गल्लीगल्ली निरुद्देश्य हल्लिने शिवाय मेरो कुनै कानम रहनेछैन । मैले आर्जन गरेको प्रतिष्ठा धूलोमा मिसिनेछ । जस्तो स्थिति म बाहिर देख्दछु, त्यसमा कुनै किसिमको सक्रिय राजनीतिक जीवन सम्भव छैन ।’
“साथाीहरुलाई म के के गर्न सक्थें बाहिर भए भन्ने परेको होला; त्यो मप्रतिको विश्वास पनि निराशामा परिणत गराउनेबाहेक मेरो मुक्तिले अरु केही गर्नेछैन । अहिले बाहिरको राजनीति हुकुमी खटनमा चल्ने खालको भएको छ । त्यसमा जसले आफूलाई ढाल्न सक्तैन त्यसले या त जेलको अपेक्षा गरिरहेको छ या निर्देशनका लागि तत्पर छ या राजनीतिलाई नै छाडेन् तरखर गरिरहेको छ । हुकुमी शासनको विरुद्धमा ठूलो शक्ति सञ्चय गर्नका लागि स्थिति उपयुक्त छैन जस्तो मलाई लाग्छ । यस्तो अवस्थामा कैदी भएर अनुकूल स्थितिलाई पर्खिनु श्रेयकर छ । व्यक्तिगत तथा राजनीतिक दुवै दृष्टिबाट ऐले चुप लागेर जेललाई खपेर बस्नु नै हितकार सल्लाह हुन्छ । धैर्य आजको जति अरु कुनै अवस्थामा आवश्यक परेको थिएन मेरो जीवनमा ।”
